Güney Kore Ceza Hukukunda Şirketlerin Sorumluluğu

Şirket, ticari faaliyetlerde bulunmak ve diğer kar amaçlı faaliyetlerde bulunmak amacıyla kurulmuş tüzel kişi veya şirket anlamına gelir

(Kore Ticaret Kanunu Madde 169).

(The company means a legal person or a corporation incorporated for the purpose of engaging in commercial activities and any other profit-making activity - Korean Commercial Act Article 169).

Kore Yüksek Mahkemesi’nin kararlarına göre; 'sadece gerçek kişilerin ceza hukuku uyarınca bir suç işleyebileceği kabul edilir' ilkesi bulunmaktadır. Dolayısıyla kendi iradesi bulunmayan bir şirketin, suç hakkında eyleme geçme sorumluluğundan mahrum bırakılması gerekmektedir.

Bir şirketin cezalandırılması, söz konusu suç ile ilgisi olmayan diğer üyelerin cezalandırılması ile sonuçlanmaktadır. Bunun sebebi, gerçek kişinin yanı sıra şirketin ayrıca cezalandırılmasının çifte cezalandırmaya sebep olması görüşüdür. Bu durum ise ‘Ayrı ceza yükümlülüğü ilkesine’ (Principle of Seperate Criminal Liability) aykırıdır.

Cezanın niteliği nedeni ile, tüzel kişi ya da kuruluş cezaya tabi tutulmaz. Ancak bu durum, tüzel kişinin tamamıyla sorumsuz olacağı manasına gelmemelidir. Tüzel kişiler, çeşitli sosyal faaliyetlerinden dolayı sorumludur. Zira, tüzel kişilerin söz konusu kardan yararlanırken cezai sorumluluktan muaf tutuldukları için gözetimsiz bırakılmaları halinde ortaya pek çok sorun çıkacaktır.

Bu sebeple Kore Cumhuriyeti kanun koyucusu, yasama tekniklerini kullanarak şirketleri cezalandırma yoluna gitmiştir.

MÜŞTEREK CEZA HÜKÜMLERİ

Bir tüzel kişiliğin temsilcisinin ya da çalışanının özel bir yasayı ihlal etmesi eylemini gerçekleştirmesi durumunda, özel yasa işletme sahibini ancak gerçek kişi ise cezalandırmaktadır.

MÜŞTEREK CEZA HÜKMÜNÜN VERDİĞİ ŞİRKET CEZASININ TÜRÜ

Müşterek ceza hükmünün ilk türü, işverenin sorumluluğuna bakılmaksızın çalışanının iş ile ilgili işlediği suçtan dolayı sahip olduğu sorumluluktur.

(Kusursuz Sorumluluk-Absolute Liability) Bu ceza türü en yaygın müşterek ceza hükmüdür.

İkinci müşterek ceza hükmü ise, işletme sahibinin, çalışanının icra ettiği işler hakkında yeterli dikkat ve özeni göstermeyi ihmal etmesi ve bunları denetlemekten kaçınması halinde sorumlu tutulduğu ceza türüdür.

(İhmal Sorumluluğu = Liability for Negligence)

Müşterek ceza hükümlerinin sonuncu türü ise, işletme sahibinin, işletmesinde meydana gelen ihlali bilmesi durumda, gerekli düzeltmeleri yapmaması, önlem almaması ya da böyle bir ihlali bizzat kasıtlı olarak başlatması durumunda cezalandırılması halidir.

(Kusur sorumluluğu)

CEZALARIN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ

- Principle of Individual Criminal Responsibility -

Türk Ceza Kanunu Madde 20/1:

‘’Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.

Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.’’

Fransız Ceza Kanunu 121. Madde 1. Fıkra:

‘’Kendi davranışları dışında hiç kimse cezai olarak sorumlu değildir.’’

(No-one is criminally liable except for his own conduct. - French Penal Code Article 121-1)

Alman Ceza Kanunu 29. Bölüm:

‘’ Her suç ortağı, suçluluğuna bakılmaksızın kendi suçluluğunun ölçüsüne göre sorumludur.’’

(Each accomplice shall be liable according to the measure of his own guilt and irrespective of the guilt of the others. - German Penal Code Section 29.)

Kore Anayasa Mahkemesi de, suçların ve cezaların şahsiliği ilkesini Kore Anayasası'nın 10. Maddesi ile düzenlemekte, böylece herkesin insan olarak sahip olduğu haysiyetini ve değerlerini taşıması ve davranışlarına şahsi sorumlulukları uyarınca karar vermesi gerektiğini garanti altına almaktadır.

2007 yılında Kore Anayasa Mahkemesi, işletme sahibi gerçek kişinin, yukarıda bahsedilen en yaygın müşterek ceza hükmü ile (Kusursuz sorumluluk uyarınca) cezalandırılmasının, suçların ve cezaların şahsiliği ilkesine aykırı olduğu gerekçesi ile Anayasaya aykırı olduğu kararını verdi. Mahkeme, işletme sahibinin çalışanlarının suç teşkil eden eylemleri üzerinde herhangi bir önleme faaliyetinde bulunup bulunmadığını, kendisinin de bir katkısı olup olmadığını incelemeden iş sahibine kusursuz sorumluluk yüklemenin kanunun amacına aykırı olduğu gerekçesini sundu.

Kore Anayasa Mahkemesi’nin müşterek ceza hükümlerinin anayasaya ilişkin kararını takiben, kusur sorumluluğunu açıklığa kavuşturmak için toplamda 428 müşterek ceza hükmünü gözden geçirmiştir.

Kore Anayasa Mahkemesi şu 3 görüşün üzerinde durmuştur:

1. İlk olarak, bir şirketin faaliyeti, şirketi temsil eden bir kişinin eylemi neticesinde gerçekleşir. Bu nedenle, şirketin gerçek kişi temsilcisinin kararına ve eylemlerine göre şirketin sorumlu tutulmasına karar vermek mantıklıdır. Başka bir deyişle, şirket bir temsilci aracılığı ile hareket ettiğinden, bu temsilcinin davranışlarının hukuki sonuçları şirkete atfedilir.

2. İkinci olarak, bir şirket, belirli bir hukuki sorumluluğu tüzel kişiliği çerçevesinde üstlenmiş olsa bile, şirket doğrudan doğruya suçun faili olamaz, suç yalnızca temsilcisinin eylemi ile işlenebilir. Bu nedenle temsilcinin eylemleri, şirketin eylemleri gibi görülür, ancak şirket temsilcinin eylemi sayılan bu suçlardan dolayı cezalandırılır.

3. Üçüncü olarak, daha üst düzey bir yöneticinin kusurundan kaynaklanan bir suç meydana geldiği zaman, daha üst düzey yönetici yerine şirket temsilcisinin sorumlu olduğunu kabul etmek mümkün değildir.